15 Hver er hræddur við fasteignaskatta?
Í dag ætlaði ég að fara yfir bók sem ég er búinn að vera að lesa í síðan í sumar, „Rethinking the economics of land and housing“ en var ekki alveg orðinn sáttur við útkomuna. Það kom hins vegar svo áhugaverður leiðari í Fréttablaði dagsins sem ég gat ekki látið hjá líðast að fara yfir í örfáum orðum og vinn mér því inn tíma til að laga til bókaumfjöllunin þangað til næst. Annars er fjallað um lífeyrissjóði og húsnæðismarkað og svo sundlaug í höfninni. Njótið!
Gagnsær málflutningur
Leiðari Fréttablaðsins í dag setur fram kröfur um skattalækkanir handa eldra og efnaðra fólki undir yfirskini betri, einfaldari skattheimtu af fasteignum. Ég minni á í því sambandi að leikskólinn er ekki lögbundin þjónusta fyrir allan almenning sem má draga verulega úr ef þörf er á að spara. En burtséð frá þeirri pólitík þá er nokkuð sláandi að kveðið sé svo fast að orði í leiðara varðandi breytingar á kerfi sem er eitt vandaðasta sinnar tegundar á heimsvísu eftir því sem ég kemst næst.
Fyrirsögnin ein segir að fasteignamatið sé ógagnsætt. Það er bara alls ekki rétt, það er meira að segja furðu gagnsætt og tekur mið af gangvirði sambærilegra fasteigna. Til að kynna sér forsendur matsins þá liggur allt fyrir hér á vef Þjóðskrár. Matslíkanið fyrir sérbýli á höfuðborgarsvæðinu er t.d. svona:
Einhverjum kann að þykja þetta flókið, en fyrir hvern þann sem kynnir sér það af alvöru þá er svo ekki í reynd. Það er nokkuð flókið gangverk á bak við greininguna sem er bara gott, það þýðir að matið er nákvæmt. Það versta sem við gætum fengið er einfalt kerfi sem kerfisbundið metur dýrar eignir verðminni en þær ættu að vera. Eða heldur einhver að skekkjan myndi lenda í hina áttina?
Afleiðingar minnkandi skattstofna
Það er spilað á tilfinningasemi, látið eins og umbætur á lífeyrissjóðakerfinu 1974 hafi ekki gerst og vitnað í samkomu heldra fólks í samfélaginu sem er að kalla eftir sanngirni og réttlæti. Hvað er ósanngjarnt við það að mat á skattstofnum byggist á bestu mögulegu upplýsingum að hverju sinni og endurspegli markaðsvirði liðins árs á sambærilegum eignum? Er það ekki þvert á móti birtingarmynd sanngirni að hlutir séu rétt vegnir áður en af þeim er greitt? Víða um heim eru hrópandi dæmi um slík kerfi sem kallað er eftir í leiðara Fréttablaðsins og alls staðar er þeim kennt um þornandi uppsprettur fjármuna sem skerði þjónustu en auki bilið milli ríkra og fátækra. Ég nefni í því sambandi baráttuna fyrir gagnsærra eignarhaldi á landi í Skotlandi sem Andy Wightmann þingmaður skoskra Græningja hefur barist fyrir í um áratug og má lesa hans helstu skrif um landvirði hér.
Segjum að eignir séu ekki metnar nema við kaupsamning og matið sé nær óbreytt eftir það. Húsið sem foreldrar þínir keyptu í Foldahverfinu 1989 væri þá metið á 8 milljónir í dag. Í hverfi þar sem allir kaupa á sama tíma og eldast samhliða yrði þetta katastrófa. Virði skattstofnsins myndi rýrna á hverju ári og hvatinn fyrir fólk að endurnýja húsnæði yrði æ minni því skattarnir myndu alltaf hækka verulega með kaupum á nýju húsnæði. Vegna rýrnandi skattstofns þá væri búið að loka öllum skólum í Grafarvoginum og enginn myndi vilja flytja þangað. Virðið hrynur. Okkur finnst þetta vera óeðlileg sóun en víðast hvar í Bandaríkjunum er þetta venjulegt lífsferli hverfis, ris og fall án endurnýjunar. Mér finnst það ekki spennandi.
Léttari lesning
Ég get hæglega mælt með þessum þætti um það hvernig “einfalt kerfi” virkar í Kaliforníu og hverjar afleiðingar þess eru: http://revisionisthistory.com/episodes/11-a-good-walk-spoiled
Af því að gamlir íhaldskallar taka alltaf mest mark á 19. aldar hagfræðingum þá má ég til með að nefna til sögunnar 19. aldar hagfræðinginn Henry George sem kallaði eftir einum sanngjörnum skatti, sköttun landeigna á sannvirði í stað skattlagningar atvinnutekna. Nú hef ég ekki lagst í miklar rannsóknir á verkum George en hugmyndir hans eru túlkaðar með frjálsum hætti í Georgist memes for land value taxation teens grúppunni á facebook og kallast Georgismi.
Verndum vandað kerfi, fyrir skilvirkari markað
Vandað kerfi eins og Þjóðskrá hefur þróað er einsdæmi og öfundarefni allra sem starfa að sambærilegum málum víða um heim. Skattkerfi sem grípur virði landsins en ekki bara endurstofnvirði húsnæðisins er talið stuðla að minni hvata til að leggja land fyrir og hindra þróun þess í þágu sölu síðar þegar eftirspurn er enn meiri. Á móti er sanngjarnt mat á virði lands talinn einn helsti drifkraftur þess að land sé nýtt með sem hagkvæmasta hætti. Það er sú skilvirkni sem ég sé oftast minnst á að fólk myndi vilja auka í skattkerfi síns lands, að land sé metið á sannvirði.
Það er með skatta eins og annað, ef einhver segir þér að breytingin kosti ekkert og sé bara til bóta án galla, þá er gagnsæið líklega ekki algjört.
Lífeyrissjóðir áhugalitlir um leigufélag
Það er svolítið verið að ræða um það af hverju lífeyrissjóðirnir taki ekki þátt í að stuðla að fjölþættari húsnæðismarkaði. Þórður Pálsson er með kenningu og hún er frekar sennileg.
Ég vil fljótandi laug í höfnina
Í Osló eru fljótandi saunur um alla höfn. Í Kaupmannahöfn er sett upp hafnarbað við Íslandsbryggju. Berlín er með baðskip. Í Reykjavík vantar alveg samruna hafnar og sunds.
Vök í Urriðavatni hjá Egilsstöðum. Fljótandi laugar.
Í stefnumörkun um uppbyggingu sundlauga í Reykjavík sem ég skrifaði með Evu Baldursdóttur fyrir mörgum árum þá lögðum við til að á eftir uppbyggingu Sundhallarinnar og uppbyggingu laugar í Úlfarsárdal yrði farið í að hvetja einkaaðila til að byggja upp sund-aðstöðu í gömlu höfninni í Reykjavík. Ég var viss um að það yrði að veruleika þegar til stóð að setja laug á þak hótelsins við Hörpu. Því miður varð ekkert af þeim áformum, það er víst erfitt að hafa jarðskjálftaheldar laugar á þökum.
Í millitíðinni hafa verið opnaðar fljótandi laugar austur á landi undir nafninu Vök og þykir býsna vel heppnað. Ég heyrði viðtal við arkitektinn, Sigríði Sigþórsdóttur hjá Basalt sem hefur orðið einna mesta reynslu af þróun baðstaða hér á landi og þá kviknaði aftur á þessari þörf fyrir laug ofan í höfninni.
Ég legg þetta því í hendurnar á einhverjum framtakssömum að fá Sigríði og Marriott í lið með sér að byggja upp þessa aðstöðu í Reykjavíkurhöfn.
Umfjöllun Guardian um saunur í Osló.
Ef þú vilt segja mér hvað þér finnst um það sem ég er að skrifa, spurja spurninga eða leggja eitthvað til þá er einfaldast að svara bara þessum pósti. Það er bara milli okkar.
Ef þú heldur að einhver sem þú þekkir hefði áhuga á að lesa þetta þá er best að framsenda bara póstinn til viðkomandi. Það er bara milli ykkar.
Ef þú vilt gerast áskrifandi og fá fréttabréf minnst mánaðarlega og yfirleitt oftar. Ýttu þá hér.